afb. Onbekend
Rode Sluis
Gewande, Krommenhoek
Cultuurhistorische inventarisatie
Rode Sluis
door Bram Steketee|
De sluis ligt in de Maasdijk in de buurtschap Gewande. De weg op de dijk is plaatselijk bekend als Krommenhoek. Het object is kadastraal bekend als Gemeente 's-Hertogenbosch, sectie U nr. 124 ged. Eigenaar/beheerder/onderhoudsplichtige is het waterschap De Maaskant te Oss. Oorspronkelijke functieDe sluis diende om het water dat via de Rode Wetering uit de polder Het Laag Hemaal werd aangevoerd, te lozen op de Maas.GeschiedenisOorspronkelijk waterde de polder Het Laag Hemaal af door zowel de Rode sluis als door een sluis op 't Wild. De veelal hoge waterstanden op de Maas verhinderden een vlotte lozing van het polderwater. Omstreekt 1737 namen de watermolens in zulke omstandigheden de taak van de uitwateringssluizen over. In 1824 ging de sluis bij 't Wild door een dijkdoorbraak verloren. Daar kwam bij dat de Rode sluis al jaren lang in een slechte staat verkeerde. In 1825 zijn ingrijpende hertelwerkzaamheden uitgevoerd, maar na die tijd lijkt de sluis weinig veranderd te zijn. Ook na de bouw van het gemaal Caners in 1933 bleef vrije afstroming door de sluis mogelijk dankzij een doorstroomopening onder het gemaal. Na ingebruikneming van het nieuwe gemaal Gewande in 1979 is de sluis gedeeltelijk gedempt. | 64 |
Technische beschrijvingBij het herstel van 1825 is de wijdte van 2.72 meter op 3.25 meter gebracht en de hoogte van 2.40 meter vergroot tot 2.94 meter. Om de afvoercapaciteit te vergroten is de slagdrempel 0.21 meter verlaagd, zodat die na herstel ligt op 1.49 meter + AP (circa 1.29 meter + NAP). Als afsluitmiddel werden een paar puntdeuren gebruikt. Na de buitengebruikstelling in 1979 is de uitstroomopening gedempt en tot dijktalud afgewerkt. Aan de Maaszijde van de dijk zijn nog de contouren te zien van het muurwerk van het uitstroomgedeelte. De schotbalksponningen in het metselwerk zijn duidelijk zichtbaar. Bovenop het muurwerk is een ijzeren leuning aangebracht.Door de ingebruikneming van het nieuwe gemaal Gewande is de functie van de sluis vervallen. Huidige functieDoor de ingebruikneming van het nieuwe gemaal Gewande is de functie van de sluis vervallen.MonumentwaardeHet schaarse zichtbare restant van de sluis herinnert aan de langdurige geschiedenis van de waterhuishouding in het poldergebied van noordoostelijk Noord-Brabant. Het relict heeft om die reden een cultuurhistorische betekenis, dat tevens wordt versterkt omdat het deel uit maakt van het ensemble van oude sluizen en gemalen in Gewande. Het door ontgraving vrijmaken van de oude constructie is niet mogelijk, aangezien deze is opgenomen in de hoofdwaterkering die niet mag worden aangetast. De constructiedelen die zich in de grond bevinden, hebben archeologische waarde. | 65 |
Waterstaatkundige werken in 's-Hertogenbosch (Utrecht 2000) 64-65
Archiefstukken
| 1905 |
Provinciaal Bestuur van Noordbrabant (G No. 119)Verbeteringswerken aan "de Roode Sluis", 4 juli 1905 Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) |
Artikelen
| 2000 |
Bram SteketeeRode SluisWaterstaatkundige werken in 's-Hertogenbosch (2000) 64-65 |
Literatuur en bronnenpublicaties
C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch geschiedenis van vesting en forten (1974) 80, 147, 170, 178, 198
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |